زمینشناسان نسبت به خشک شدن تالاب بینالمللی شادگان و تخریب گسترده زیست محیطی به دنبال ساخت سد مارون 2 هشدار دادند
ساخت سد روی خط زلزله
سدسازی برای سیلابی که نمیآید
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
کارشناسان زمینشناسی اعتقاد دارند احداث سد مارون 2، اثرات بسیار نامطلوب محیط زیستی برجای میگذارد. آنها ساخت این سد را باعث کاهش بیش از پیش ورود آب به رودخانه مارون در بهبهان دانسته و اعلام میکنند مارون 2 صدمات چشمگیری را به شهرهای پاییندست، بویژه تالاب بینالمللی شادگان وارد میکند. این کارشناسان همچنین بر مکانیابی اشتباه سد روی شاخه اصلی رودخانه مارون که پرآب و شیرین است، ایراد اساسی وارد کرده و نسبت به رخداد مشکلات عدیده در کیفیت آب رودخانه در فصول خشک و تخریب اکوسیستم و محیط زیست منطقه هشدار میدهند.
«احمد لاهیجانزاده» معاون محیط زیست طبیعی کشور نیز پیشتر، ساخت سد مارون 2 را تهدیدی برای کشاورزی و نخلستانهای استان خوزستان دانسته و هشدار داده بود که این سد میتواند تالاب شادگان را نابود کند. آمارها نشان میدهد بیآبی فقط در شادگان 5 میلیون نخل را در معرض خشکی قرار داده است.
سد مارون 2 در استان کهگیلویه و بویراحمد با گنجایش ذخیره 177 میلیون متر مکعب آب، روی سرچشمه اصلی رودخانه مارون جایگذاری شده و قرار است به منظور انتقال آب از حوضه مارون به حوضه زهره احداث شود.
مساحت سیلخیزی منطقه زیاد نیست
به گزارش «ایران»، شهرام یاقوتی کارشناس ژئوتکنیک، یکی از اهداف سدسازی را کنترل سیلاب دانسته و میگوید: «طی آخرین آماری که ما از کنترل سیلاب منطقه در دورههای گذشته داشتهایم، اگر در این رودخانه به بالادست سد مخزنی مارون دست نزنیم، در دوره بازگشت 5 ساله، 1265هکتار مساحت سیلخیز شده و 2 روستا را سیل فرامیگیرد. در دوره بازگشت ده ساله، 1651 هکتار زمین سیلخیز شده و 3 روستا را سیل فرامی گیرد. همچنین اگر دوره بازگشت 25 ساله باشد 2334 هکتار زمین سیلخیز شده و 5 روستا را سیل فرامیگیرد. اگر هم بازگشت 50 ساله باشد، 4450 هکتار سیلخیز شده و 9 روستا را سیل فرامیگیرد. در حقیقت مشاهده میکنیم که مساحت سیلخیزی در این منطقه زیاد نبوده و در حقیقت سیلابی تا حوزه مارون وجود ندارد تا با سدسازی آن را کنترل کنیم.»
این کارشناس میگوید: «اگر کنترل سیلاب انجام دهیم خسارتی به پاییندست وارد نمیشود؛ باید شبکه آبیاری احیا شود. همچنین احداث سد مارون2 از نظر زیست محیطی و مواصلاتی نیز به هیچ وجه مفید نیست.»
یاقوتی به مسائل زیستمحیطی احداث سد و مساحتی که زیر پوشش مخزن قرار دارد، اشاره کرده و میگوید: «در این منطقه جنگل انبوه وجود داشته و اراضی تحت پوشش شبکه آبیاری معیوب است. طبق آماری که در گزارش آبیاری سد مارون 2 قید شده است، 90 درصد شبکه آبیاری دهدشت و چرام تخریب شده و تعمیراتش باید انجام شود. در همان گزارش نیز قید شده که جای سدسازی در منطقه، بهتر است این شبکهها تعمیر شود؛ چون بالغ بر 70 درصد افت هدررفت آب وجود دارد.
شادگان در خطر است
در همین حال «حمید بابلی موخر» کارشناس ژئومورفولوژی میگوید: «سدی که قرار است ساخته شود درست در منطقهای ایجاد میشود که در بالاترین کیفیت ممکن قرار دارد؛ جایی که رودخانه لوداب از بخش برفگیر، کوهستانی و سردسیر سرچشمه میگیرد. 60 و 70 درصد رودخانه مارون همین جا تشکیل میشود. سیستم تأمین آب بقیه شاخهها به صورت بارش است نه برف؛ بنابراین ساخت سد آبدهی آنها را در فصل کمآبی بشدت دچار نوسان میکند.»
او هشدار میدهد و میگوید: «مسأله مهم دیگر این است که 80 درصد سازند گچساران زیر منطقهای است که قرار است سد ساخته شود و این موضوع مهمی است. یعنی خود دریاچه سد مارون از دو طرف دقیقاً متصل به سازند گچساران بوده و این سازه بخشی از دریاچه را شامل میشود. در حقیقت سازه گچساران مشکل اصلی در ساخت سد به شمار میرود. ساخت سد روی این سازه بشدت کیفیت آب مارون را کاهش میدهد.»
سازند گچساران همان سازندی است که سد گتوند روی آن ساخته شد و بخش زیادی از آب شیرین کارون را به شورابه تبدیل کرد تا از دسترس مصرفکنندگان خارج شود.
این کارشناس ژئومورفولوژی هشدار میدهد: «اگر این سد احداث شود قاعدتاً ما باید از تالاب شادگان دست بشوییم، چون هیچ شانسی برای بقای تالاب شادگان نداریم. چگونه در این شرایط میتوانیم از افغانستان بهدلیل بستن رود هیرمند با هدف خشک شدن تالاب هامون، انتقاد کنیم؛ در حالی که خودمان نیز همین کار را تکرار میکنیم.»
وی میافزاید: «در همین حال حوضچههایی که تالاب شادگان را تشکیل میدهند محل ته نشست رسوبات ریزدانه رس بوده و با خشک کردن آن، یکی از بزرگترین عوامل ایجاد گرد و خاک در جنوب کشور رقم میخورد. این موضوع یکی از پیامدهای نادرست سد مارون است.»
بابلی ادامه میدهد: اگر قرار باشد یک منطقه به لحاظ آمایش، سرزمینی را آباد کرده و منطقهای دیگر را نابود کند، کار نادرستی است. در این صورت باید سد مارون را به عنوان یک مرداب درنظر بگیریم و اگر این تصمیم عملی شود رودخانه و سد مارون با سازند گچساران که از هر طرف آن را احاطه کرده، وضعیت خطرناکی پیدا کرده و آن را میتواند به یک مرداب تبدیل کند.
این کارشناس به نتایج منفی زیستمحیطی احداث سد مارون 2 اشاره کرده و میگوید: «یکی از معضلات دریاچه سد مارون فرسایش خاک ناشی از قطع درختان بلوط 500 و 1000 ساله و انتقال رسوب خواهد بود. با قطع این درختان حجم عظیمی از رسوب به دریاچه انتقال پیدا کرده و میزان ذخیره آب آن کاهش مییابد. بنابراین با این شرایط و از بین رفتن پوشش گیاهی، وضعیت فرسایش خاک بدتر خواهد شد.»
آیا سد مارون در مقابل زمین لرزههای معروف تاب میآورد
در همین حال «پارسا برجسته» کارشناس زمینشناسی نیز مهمترین ویژگی حائز اهمیت در منطقه را شدت خردشدگی دانسته و میگوید: «وضعیت ژئوپولیتیک و آببندی، طرحهای منطقه را مشکلساز میکند. این محدوده باید با حساسیت خاص نگریسته شود؛ زیرا تعدد سیستمهای شکستگی و خردشدگی قابل توجه است. در حقیقت پرشمارترین سیستم شکستگی در حوزه زمین شناسی در این منطقه مشاهده میشود.»
وی میافزاید: «بررسیهای «لرزه زمینساخت» نشان میدهد که گسلهای بهبهان و ارجان فعال هستند. پس از دیدگاه لرزه زمینساخت باید این اطمینان را پیدا کنیم، سدی که میخواهد ساخته شود در برابر زمین لرزههای مشهور منطقه مقاوم و پایدار است، تا قبل از این اطمینان نباید اقدام به ساخت سد کنیم.»
برداشت بیرویه گیاهان کوهی، طبیعت ایران را مریض میکند
نسخهای برای شفای گیاهان دارویی
زهرا کشوری
خبرنگار
کشت «گیاهان دارویی» در دو دهه گذشته نسخهای است که سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط زیست برای زخمهایی تجویز کرد که توسعه ناپایدار به محیط زیست و منابع طبیعی وارد کرد؛ گیاهانی که کم آب بر هستند و ارزش اقتصادی بالایی دارند. طرح بینالمللی ترسیب کربن یکی از این طرحها بود که با گسترش گیاهان دارویی و زنده کردن صنایع دستی محلی گامی بزرگ را برای جلوگیری از تخریب بیشتر اراضی ملی در استانهایی مثل خراسان جنوبی، یزد و... برداشت. دانشکده طب ایرانی هم یکی از رهاوردهای نگاه به پتانسیل گیاهان دارویی بود. همان سالها قرار بود نطنز از رهگذر کاشت و برداشت گیاهان دارویی به قطب گردشگری طب سنتی ایران تبدیل شود شاید از این مسیر زخمهای عمیقی که معدنکاوان به کرکس زدهاند التیام بیابد که نیافت. کمتر کسی باور میکند حجم آب زاینده رود در چهارمحال و بختیاری آنقدر کاهش یافته که بختیاریها در سرچشمه آن به سمت کشت زعفران و آویشن رفتهاند. طرحها روی کاغذ همیشه عالی هستند اما کمیت اجرای آنها همیشه لنگ میزند. مثلاً کشت گیاهان دارویی مثل زعفران در ارومیه قرار است نسخه شفای دریاچه ارومیه باشد اما وقتی بازار نیست «زعفران» و «کلزا» نمیتواند تشنگی دریاچه ارومیه را بگیرد. برداشت گیاهان دارویی یک روی دلنگران کننده دیگری هم دارد.
برداشت بومی گیاهان کوهی (خوراکی- دارویی) رسمی دیرینه در جوامع روستایی است. جمعیت روستایی در دهههای گذشته آنقدر زیاد نبود که انقراض گیاهان دارویی را رقم بزند. حالا نسلهای بعدی روستاییانی که شهرنشین شدهاند فصل بهار و تعطیلات آخر هفته را به اراضی اطراف شهرها یا روستاهای خود میروند. بخشی از گیاهان دارویی در این سفرها و پیک نیکها چیده میشود. فقر اقتصادی جامعه روستایی هم گیاهان روستایی را با حجم بالایی از آشپزخانهها به خیابانها آورده تا با فروش آنها گره اقتصادی باز شود. سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از یک سو برداشت گیاهان دارویی در منابع طبیعی را ممنوع کرده است از سوی دیگر یکی از راههای کاهش مصرف آب و بیابان زدایی را کاشت ، داشت و برداشت گیاهان دارویی دانسته است. این رویکرد، رشد بازار گیاهان دارویی را در شهرهای مختلف ایران در پی دارد. حضور گیاهان دارویی در زندگی ایرانیها با مدرن شدن جامعه رنگ باخت، حالا در حال برگشت به سفره ها و سفره خانههای ایرانی است. مشکل آنجا است که گیاهان دارویی تنها در مناطقی که سازمان جنگلها یا جهاد کشاورزی مشخص میکند برداشت نمیشود. برخی از جانماهای منابع طبیعی هم اشتباه است. این سازمان یک نسخه واحدی را برای نجات منابع طبیعی با گیاهان دارویی در سراسر کشور نوشته است. مثلاً در روستای قلعه قافه گلستان به زنان روستایی آموخته است که از دانههای درختان جنگلی برای ساخت زیورآلات استفاده کنند تا به گردشگران بفروشند. این یک طرح بومی است که شکل ناقص دولتی به خود گرفته. این راه از تبدیل شدن اراضی جنگلی به زمینهای کشاورزی و ساخت ویلا جلوگیری نکرد اما به گونههای درختی هیرکانی آسیب زد. نسل گیاهان دارویی هم در چهار سوی ایران در آستانه انقراض است؛ خاصه در بهار. برای مثال گنجینه هیرکانی را این روزها برداشت بیرویه قارچ «ترافل» تهدید میکند. قیمت بالا و ارزش دارویی آن باعث شده تا بومیان درمان مشکلات اقتصادی خود را در برداشت بیاندازه این قارچها ببینند. سودجویان برای برداشت ترافل زمین را شخم میزنند تا هم گیاهان کف جنگل تخریب شوند و هم با بیل به نهالها و ریشهها برسند. غیر از تخریب خاک جنگل و خشکاندن درختان، برداشت غیراصولی این قارچ با چنگک و بیلچه، سبب میشود تا به مرور زمان نسل این قارچ زیرخاکی از بین برود. دستگیری باند قاچاق ترافل وابسته به خارج از کشور هم جلوی برداشت بیرویه این قارچ را نگرفته است. برداشت کنندگان گیاه «مورد» در شهر رستم فارس هم یک باند قاچاق تشکیل دادهاند. برداشت بیرویه گیاهان دارویی و خوراکی در کردستان هم به مرز خطرناکی رسیده است.
صدای آژیر قرمز برداشت گیاهان کوهی در آذربایجان غربی هم به گوش میرسد. تغییر اقلیم هم با برداشت کنندگان همدست شده تا زنگ انقراض گیاهان دارویی در کوهها و درههای ارومیه بلندتر شود. جهان از انقراض گیاهان دارویی بهعنوان هشتمین بحران بزرگ جهان یاد میکند. اهلی کردن گونههای در حال انقراض، احیای رویشگاههای گیاهان دارویی، کشت دیم گونههای سازگار دارویی در عرصههای منابع طبیعی از یک سو و رعایت اصول برداشت از جمله زمان مناسب برداشت، نحوه برداشت یا بهره برداری، دستهبندی و خالصسازی فیزیکی محصولات جمعآوری شده و در نهایت رعایت مسائل بهداشتی از سوی دیگر از جمله مهمترین مواردی است که میتواند باعث افزایش کمی و کیفی گیاهان دارویی بهطور پایدار در کشور شوند، البته مرکز تحقیقات سازمان جنگلها سعی میکند با ایجاد بانک ژنی، گیاهان در حال انقراض را از انقراض قطعی نجات دهد. مثلاً یکی از ذخیرهگاه ها و بانکهای ژنی ایران باغ گیاه شناسی تهران است که دارد قربانی بلندمرتبهسازی در تهران میشود!
با آتش هم نمیشود جلگه میناب را از دست درخت «سمر» نجات داد. درخت سمر بعد از انتقال آب رودخانه میناب، دومین عامل نابودی دشت میناب است.
کارشناسان پیش از انقلاب، درخت سمر را به خاطر کنترل فرسایش خاک در شهرهای جنوبی کاشتند؛ خوزستان، سیستانوبلوچستان و هرمزگان. جلگه میناب، شن روان نداشت که نیازی به کاشت درخت سمر باشد! اما چه میشود که سرطان سُمر به جانش میافتد؟ بذر سمر یکی از خوشخوراکترین علوفههای دامی است که در مناطق خشک پیدا میشود. نیامی (غلاف) دارد که لایه حفاظتی و پوششی برای دانه آن گیاه محسوب میشود. بز آن را میخورد و چون بذر فرآوری شده را تخلیه میکند، آن بذر از طریق کود دامی وارد زمینهای کشاورزی میناب میشود تا همچون سرطانی کشنده در همه جای جلگه «متاستاز» کند! در میناب همهچیز برای رشد سُمر مهیا است! سمر در «سیریک» شنهای رونده را زمینگیر میکند؛ اما در میناب، درختان کهور ایرانی، نخل، انبه، لیمو و... را میبلعد. رونده و خزنده چون حیوانی گرسنه به جان منابع طبیعی میافتد، دور نخلها میپیچد و آنها را آنطور که محلیها میگویند شهید میکند. سُمر رفتار متفاوتی در دیگر شهرها دارد. مثلاً در رودان اصلاً رشد نمیکند. در خوزستان به گفته کارشناسان منابع طبیعی میناب تکثیر نمیشود. در همان نقطه که کاشته میشود، رشد میکند، اما برای میناب، سم است.
سمر نمیگذارد هیچ درختی در اطراف آن جان بگیرد. این گونه، یک مواد شیمیایی از خود ترشح میکند که باعث میشود گونههای دیگر قابلیت بهرهمندی و استفاده از کانیها و مواد آلی خاک را پیدا نکنند. در زیر اشکوب درختان سُمر هیچ حیات نباتی دیده نمیشود. تخمینها میگوید یک کهور امریکایی یا سمر، قابلیت خشکاندن یک کهور ایرانی را در مدت ۵ تا ۱۰ سال دارد. سمرها کشتار کهورایرانی را سالها است که شروع کردهاند.
فعالیت ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر دائمی میشود
ثبت 50 میلیون نفر «اقامت شب» در نوروز
زیست بوم- علیاصغر شالبافیان معاون گردشگری کشور و رئیس ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر، دیروز در نشست خبری عملکرد نوروزی ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر که با حضور اصحاب رسانه و اعضای این ستاد در محل سالن فجر وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی برگزار شد، توزیع مکانی سفر و دفاع از حقوق مسافر را دو ویژگی دیگر سفرهای نوروز ۱۴۰۱ اعلام کرد.
او گفت: «توزیع مکانی را در دستور کار قرار دادیم. البته درباره توزیع زمانی سفر نیازمند تصمیمهای حاکمیتی هستیم و مقرر شده است پیشنهاد ستاد برای ساماندهی تعطیلات و سفر ارائه شود تا شاهد بهره بردن مسافران در طول سال از جاذبههای گوناگون گردشگری کشور باشیم.»
او افزود: «درباره اسکان اضطراری نیز دستگاههای مختلف بویژه آموزشوپرورش، با ستاد همکاری خوبی داشتند؛ اما با توجه به اینکه از ۱۴ فروردین مدارس فعالیت خود را بهصورت حضوری آغاز میکردند این وزارتخانه اعلام کرد، مدارس تا ۱۳ فروردین میزبان مسافران نوروزی است.»
معاون گردشگری کشور خاطرنشان کرد: «در ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر، به این جمعبندی و تصمیم رسیدهایم که فعالیت این ستاد موقتی و مناسبتی نباشد و در طول سال فعالیت دائمی داشته باشد، چراکه با توجه به انجام واکسیناسیون سراسری بهطور حتم شاهد افزایش سفرها در طول سال، خصوصاً در تابستان، خواهیم بود. ازاینرو آمادگی کامل برای نظارت بر تأسیسات گردشگری و ارائه خدمات شایسته به مسافران و گردشگران داریم.»
او درباره آسیبهای سفرهای نوروز ۱۴۰۱ گفت: «بهنظر میرسد برای ارائه خدمات هرچه مطلوبتر به مسافران نیازمند اضافه شدن دستگاههای دیگری هستیم. بهعنوانمثال چالش مردم برای دریافت پول نقد از عابربانکها یکی از مشکلات و آسیبهای سفرهای نوروزی است که با عضویت دستگاههای مرتبط این آسیبها کاهش خواهد یافت. بهعلاوه کمکاری دستگاههای مرتبط درباره معرفی مقاصد و تأمین زیرساختها یکی دیگر از آسیبهای سفر است. در کنار سایر زیرساختها نیازمند راهاندازی اماکن اقامتی ارزانقیمت هستیم تا به رونق سفر کمک شود.»
او اضافه کرد: «تعداد بازدیدکنندگان از موزهها و اماکن فرهنگی تاریخی در نوروز ۱۴۰۱ افزایش چشمگیری داشت. بهنحوی که تعداد بازدیدکنندگان در پنج روز اول نوروز ۱۴۰۱ با تمام روزهای نوروز سال قبل برابری میکند.»
دبیر ستاد هماهنگی خدمات سفر از ثبت بیش از ۵۰ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر شب اقامت در نوروز خبر داد و مازندران، خراسان رضوی، گیلان، هرمزگان، فارس، اصفهان، بوشهر، یزد، خوزستان و تهران را پرسفرترین استانها در تعطیلات نوروز امسال معرفی کرد.
سیدمصطفی فاطمی، مدیرکل توسعه گردشگری داخلی در این نشست خبری اعلام کرد: مجموع آمار اقامت شبانه مسافران نوروز از ۲۶ اسفندماه ۱۴۰۰ تا ۱۳ فروردینماه در اقامتگاههای رسمی، ۵۰ میلیون و۶۳۳ هزار و ۲۹۶ نفر شب بوده است.
به گفته او، مازندران، خراسان رضوی، گیلان، هرمزگان، فارس، اصفهان، بوشهر، یزد، خوزستان و تهران بیشترین اقامت را در نوروز داشتند و برای نخستینبار تهران در بین ۱۰ استان پرسفر قرار گرفته است.
فاطمی افزود: استانهای بوشهر، هرمزگان، گیلان، لرستان، تهران و البرز نوروز امسال در قیاس با تعطیلات نوروز سالهای ۹۸ و ۹۷ با رشد اقامت مواجه شدهاند.
او با اشاره به پیشبینی سونامی سفر از ماهها پیش و برنامهریزی این ستاد از آبانماه، گزارشی از اقدامات انجامشده ارائه کرد و یادآور شد: در دو سال کرونا بخش عمده تأسیسات گردشگری با مشکلات زیادی مواجه شده و برخی از چرخه خدمات خارج شده بودند و اولویت رسیدگی و ساماندهی این زیرساختها بود.
ایسنا: حسن اکبری، سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: شواهد نشان میدهد که احتمال بارداری «ایران» - یوزپلنگ تحت اسارت در استان سمنان - بالاست. جفتگیری «ایران» و «فیروز» در شرایط طبیعی انجام شد و برنامه ما این است که کمترین استرس را به ایران وارد کنیم. میتوان با روش سونوگرافی بهطور دقیق از حاملگی مطلع شد اما چون این روش نیازمند بیهوشی است از آن صرف نظر میکنیم. علائم ظاهری نشاندهنده حاملگی «ایران» هستند.
مهر- شهریار افندی زاد معاون حملونقل وزارت راه گفت: طبق آمار فرودگاه امام که بیشترین پروازهای بینالمللی را دارد بیش از ۴۱۳ هزار مسافر (درسال جدید) تا ۱۳ فروردین جا به جا شدند که نسبت به مدت مشابه ۲۵۴ درصد رشد داشت.
ایسنا- محمد مدادی، مدیرکل دفتر موزه ملی، تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست از لزوم جرمانگاری تخریب منابع ژنتیکی حیات وحش در روز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی (15 فروردین) خبر داد.
ایرنا- علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت گفت: سواحل آزاد شده باید برای طبیعتگردی و گردشگری مبتنی بر ظرفیت ساحل و بهرهمندی همه مردم، فضاسازی، آمادهسازی و مناسبسازی شود.
تسنیم- مهدی زارع خورمیزی، یک متخصص اکولوژی گفت: تمامی گونههای جانوری و گیاهی دارای ژن هستند و در حقیقت این ژن که درون آنها نهفته است با ارزشترین چیزی است که هر گونه جانوری و گیاهی دارد و ژن تمامی خصوصیات یک گونه را از نسلی به نسل بعد منتقل میکند. ژنهای نهفته در گونههای جانوری و گیاهی انتقالدهنده خصوصیات حیات به آیندگان هستند.
ایرنا- رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان همدان گفت: شکارچی یک رأس قوچ ارمنی در منطقه شراء شهر همدان با رأی قاضی به تحمل ۹ ماه حبس و پرداخت ۲۵۰ میلیون ریال جریمه نقدی محکوم شد.
مهر - شهرام احمدی، مدیر کل محیط زیست چهارمحال و بختیاری از ثبت ۱۷۸۳ گونه گیاهی و جانوری مشاهده شده در استان بهعنوان ذخایر زیستی خبر داد و با اشاره به اینکه چهارمحال و بختیاری بهدلیل تنوع اقلیمی از غنای زیستی و اکوسیستمی بسیار بالایی برخوردار است، گفت: انواع گونههای گیاهی و جانوری در این اکوسیستمها، معرف بخشی از ذخایر ژنتیکی کشور هستند.